Jaarbericht FIOD 2018, de stille revolutie in de financiële opsporing

In 2018 heeft de FIOD ruim 900 onderzoeken afgerond waarvan 230 op verzoek van het buitenland. Het is steeds beter zichtbaar dat sprake is van een stille revolutie in de financiële opsporing.

1. We richten ons steeds vaker op de facilitators en bedenkers van de financiële fraude.
2. We zetten moderne technologie in.
3. De internationale samenwerking verbetert in een hoog tempo en breidt uit.

Hierna een toelichting en enkele voorbeelden.

FIOD heeft beet in de wereld van facilitators van financiële fraude

Ook crimineel geld vindt zijn weg door onze financiële instellingen. Vaak zijn daar, bewust of onbewust, financieel dienstverleners zoals trusts of aanbieders van financiële- en bedrijvenstructuren bij betrokken. Door het doen van strafrechtelijke onderzoeken bij dergelijke dienstverleners krijgen we stukje bij beetje inzicht hoe de criminelen en hun dienstverleners opereren. Uiteindelijke doel is het opsporen, bestrijden en afpakken van de grote financiële criminele geldstromen waarbij financiële instellingen een zeer belangrijke rol en verantwoordelijkheid hebben.

De belangen zijn groot. Onderzoeken geven aan dat het bij witwassen en corruptie in Nederland om naar schatting 20 à 30 miljard euro per jaar gaat. Hierbij wordt onder meer gebruik gemaakt van onze bankinstellingen. Bij het ING-onderzoek is gebleken dat in de periode 2010-2016 veel criminele geldstromen via de ING zijn gegaan. Volgens een reactie van De Nederlandsche Bank blijft dat niet beperkt tot de ING.

Financiële instellingen zoals banken zijn belangrijke poortwachters voor het bestrijden van witwassen, corruptie en terrorismefinanciering. Deze verplichting vloeit voort uit de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Voor het fors terugdringen van de omvang van de financiële fraude is een goede invulling van de poortwachtersfunctie door banken onmisbaar. Het gesprek met de banken hierover is gestart, zowel collectief in FEC-verband als individueel.

Publiek private samenwerking

Naast het voldoen aan hun wettelijke verplichtingen doen we als FIOD een beroep op de maatschappelijke verantwoordelijkheid van poortwachters zoals banken, financieel dienstverleners en accountants bij het voorkomen en bestrijden van witwassen, corruptie en terrorismefinanciering.

In 2018 is een thematische aanpak gestart voor het bestrijden van corruptie met daarbij een belangrijke rol voor de accountants. Bij terrorismefinanciering was al een effectieve samenwerking met de banken gestart. Een mooi voorbeeld van publiek private samenwerking.

Financiële opsporing en ondermijnende criminaliteit

Onder ondermijnende criminaliteit verstaan we de criminaliteit die maatschappij ontwrichtend werkt. Ook de FIOD werkt mee in het ingezette offensief om deze criminaliteit te bestrijden. Dit kan ook door het doen van onderzoek naar het wegsluizen van de criminele verdiensten. Er ontstaat dan een directe link tussen de bestrijding van maatschappij ontwrichtende criminaliteit en de financiële criminaliteit.

Enkele voorbeelden

Een belastingadviseur biedt frauduleuze buitenlandse constructies aan. Hij wordt ervan verdacht constructies aan te bieden om belasting te ontduiken. Hiervoor maakt hij gebruik van vennootschapsvormen in Guernsey en Cyprus.

Het ING-onderzoek waarbij is vastgesteld dat stelselmatig en structureel de poortwachtersfunctie voortvloeiend uit de Wwft niet goed is ingevuld door de ING in de periode 2010-2016. Hiermee is er gelegenheid geboden om van de bank gebruik te maken bij criminele geldstromen. De bank heeft de Wwft overtreden en zich schuldig gemaakt aan schuldwitwassen. Het uit de transactie voortvloeiende boetebedrag was € 675 miljoen. In combinatie met € 100 miljoen voordeelontneming is er € 775 miljoen voldaan.

Een onderzoek naar corruptie in de medische sector. Een onderneming wordt verdacht van het omkopen van artsen om zo hulpmiddelen te kunnen leveren aan de ziekenhuizen waar de artsen werken. Een onderzoek van ons Anti-Corruptie Centrum (ACC) en voortvloeiend uit een thematische aanpak met de accountantsbranche om meer meldingen van corruptie te krijgen. Hierbij gaat het om de invulling van de poortwachtersfunctie van accountants uit de Wwft.

Een witwasonderzoek waarbij veel crimineel vermogen is afgepakt. Dit is een onderzoek waarbij iemand via constructies met een Duitse vennootschap auto’s verhuurt aan veelal criminele gebruikers in Nederland. De bedoeling is om zo het eigendom van de voertuigen te verhullen en een eventuele inbeslagname te verhinderen.

FIOD doet doorzoekingen in belastingfraude met e-commerce. Een onderzoek waarbij twee mannen worden verdacht van het ontduiken van invoerrechten en omzetbelasting bij de inkoop van goederen uit Azië. E-commerce neem een steeds prominentere plaats in onze samenleving in. Uit controles blijkt dat deze handel gevoelig is voor fraude, vooral op het terrein van het bewust omzeilen van de omzetbelasting en invoerrechten.

Verbetering en uitbreiding van de internationale samenwerking

De internationale samenwerking kreeg in 2018 een sterke impuls door de samenwerking in de J5: een samenwerking van de FIOD met de zusterdiensten uit de UK, VS, Canada en Australië. We sporen gezamenlijk naar financiële dienstverleners die criminele geldstromen faciliteren en werken samen bij de bestrijding van cyberfraude. Een derde onderwerp is de samenwerking bij dataverzameling en analyse met behulp van moderne technologie en tools.

De nadruk ligt op het daadwerkelijk samenwerken in de operationele opsporing. Begin november is in Nederland een ‘challenge’ gehouden om kwalijke financiële dienstverleners te vinden die opereren in de bij de J5 aangesloten landen. Operationele activiteiten naar aanleiding van de ‘challenge’ zijn nu in uitvoering.

Enkele voorbeelden

Een internationale actie tegen de ‘Ndrangheta-maffia. Een Nederlands initiatief waarbij met Italië, Duitsland en België is samengewerkt bij de bestrijding van deze agressieve maffia-achtige criminele organisatie. Op de actiedag 5 december zijn 84 verdachten aangehouden in diverse landen, waaronder Suriname. De verdenking heeft betrekking op cocaïnehandel, witwassen, fraude, omkoping en geweld. Door de samenwerking is meer dan 4.000 kilo cocaïne en honderden kilo’s andere drugs opgespoord en verdiensten in beslag genomen.

Een onderzoek naar witwassen en verdovende middelen in Nederland en Spanje. Een gezamenlijke actie met Spanje waarbij een schip met verdovende middelen op weg naar Mallorca in beslag is genomen, in combinatie met beslag op 38 panden, contanten en goud in Nederland. Een van de acties van het Combiteam: een samenwerkingsverband tussen de Dienst Landelijke Recherche en de FIOD dat succesvol samenwerkt sinds 2013.

In Lithoijen werd een illegale sigarettenfabriek opgerold. Hierbij zijn 7 Oekraïners aangehouden. De financiële belangen bij sigarettenfraude zijn groot. In het project ‘Smoke’ werken we samen met de Douane en verschillende landen in Europa om de illegale handel en fabricage van sigaretten te bestrijden.

Verwachtingen voor 2019

Ook in 2019 gaat wij door met het doen van fiscale en financiële strafrechtelijke onderzoeken waarbij we ons vooral richten op facilitators en financiële dienstverleners. Dat doen wij in samenwerking met het OM, de Belastingdienst, de politie, de FIU en onze internationale partners. Ons doel daarbij is om een bijdrage te leveren aan de financiële veiligheid van Nederland.

Inlichtingen: Adriaan Ros, 06-1830 4204