Van signaal naar opsporing

Publicatiedatum 30-09-2025, 7:57

Op de grens tussen het bestuursrecht en strafrecht is er bij medewerkers van de Belastingdienst soms de vraag welke signalen of informatie ze kunnen delen met de FIOD. En andersom. Om die samenwerking soepel te laten verlopen staan contactambtenaar Anne Jan bij de Belastingdienst en themahouder fiscaal bij de FIOD, Gerard aan de frontlinie.

Anne Jan is een van de veertien contactambtenaren voor het aanmelden van zaken vanuit de Belastingdienst naar de FIOD. ‘De kern van ons werk is het toetsen van signalen aan het Protocol aanmelding en afdoening van fiscale delicten en douane- en toeslagendelicten (AAFD). Als iemand te weinig belasting heeft aangegeven, moeten wij toetsen of het een foutje is, of dat er opzet in het spel is. Als er opzettelijk een onjuiste aangifte is gedaan en er is meer dan 100.000 euro te weinig aangegeven of betaald dan moet het worden besproken met de FIOD en het Functioneel Parket. In het weegploegoverleg beslissen we als contactambtenaren samen met de FIOD-accountmedewerkers en het Functioneel Parket welke zaken uiteindelijk naar de FIOD gaan voor een strafrechtelijk onderzoek.’ 

Anne Jan: ‘Er is een duidelijke scheiding tussen het werk van de FIOD en de Belastingdienst. Wij mogen als Belastingdienst bijvoorbeeld niet gestuurd worden door het strafrecht. Dat wil niet zeggen dat we niet mogen samenwerken en overleggen. Ik heb wel eens dat een collega bij me komt en zegt: “Ik heb een prachtige witwaszaak.” Dan zeg ik: “Gefeliciteerd. Dan ben jij klaar want daar is de FIOD voor. Wij zijn van de belastingheffing.” Vaak kan mijn collega toch verder met het belastingonderzoek omdat er naast een vermoeden van witwassen vaak ook een vermoeden is van onjuiste belastingaangiften.’

Hoger niveau van samenwerken

Anne Jan: ‘Vervolgens is het de kunst met elkaar uit te zoeken of en hoe je het strafrecht inzet. Als de FIOD met een signaal aan de slag gaat dan kunnen zij de betrokken collega’s bij de Belastingdienst niet altijd op de hoogte houden van het verloop. FIOD-onderzoeken vallen onder de WPG (Wet politiegegevens), waardoor ze niets kunnen zeggen over zo’n zaak. Je moet dus steeds goed nadenken in welk domein je werkt, om te weten wat je wel en niet communiceert en terugkrijgt van de FIOD. Dat is wel een hoger niveau van samenwerken.’

‘Het mooie van de FIOD is dat ze goede onderzoeken op de mat leggen, die uiteindelijk in het strafrecht worden beslecht; waardoor er een signaal gaat naar de maatschappij. Ons werk ligt in elkaars verlengde maar onze uitgangspunten zijn anders. De FIOD moet bewijzen dat er sprake is van opzet. Wij gaan er bij de Belastingdienst over of er te weinig is aangegeven en betaald. Dat hoeven we veelal niet te bewijzen. Wij moeten het vooral aannemelijk maken. Als contactambtenaar zie ik het als mijn taak om dat aan beide kanten uit te leggen. Om te zorgen dat het proces soepel verloopt en misverstanden worden voorkomen.’

Samenwerking versterkt

Gerard is teamleider Account Opsporingsinformatie bij de FIOD en samen met zijn collega Leon themahouder fiscaal: ‘In de afgelopen jaren is er veel verbeterd in de samenwerking tussen de Belastingdienst en de FIOD. De samenwerking was in het verleden vooral regionaal maar kon beter tussen wat er bij de Belastingdienst in de regio’s gebeurt en wat bijvoorbeeld het uitvoerings- en handhavingsbeleid van de Belastingdienst was. In de handhaving werd niet altijd direct aan de inzet van het strafrecht gedacht en wat men daarmee wil of kan bereiken voor de fiscaliteit.’

Gerard: ‘Om daarin verandering maar vooral duidelijkheid te brengen, hebben we met het programma ‘Inzicht en overzicht’ de fraudefenomenen binnen de Belastingdienst in kaart gebracht, de knelpunten benoemd en de samenwerking versterkt. Daar is het programma ‘Inzicht en overzicht’ uitgekomen. Ook hebben we gekeken naar de governance. Om die te versterken zijn nu alle directies binnen de Belastingdienst aangesloten in het overleg over de fraudefenomenen en zijn we tot handhavingsplannen gekomen. En het mooie van die samenwerking is dat ook het Functioneel Parket daarbij is aangesloten.’

Fenomeengerichte aanpak

Anne Jan: ‘Ik ben een groot voorstander van de nieuwe werkwijze van de FIOD. Als we fraude willen bestrijden, moeten we toe naar een fenomeengerichte aanpak. Want een individuele post aanpakken, levert individuele straffen en misschien een krantenberichtje op. Om een bredere gedragsverandering te krijgen, moet je samenwerken en andere middelen inzetten.

Zo ben ik momenteel betrokken bij een BPM-project (belasting op personenauto's en motorrijwielen). We denken dat er veel fraude is en dat de onderzoeken van de Belastingdienst ook veel correcties met boetes of strafrechtelijke straffen gaan opleveren. Dit is wat mij betreft niet het hoofddoel. We moeten kijken wat er nodig is om te zorgen dat deze vorm van fraude stopt. Bij de FIOD heb je daarvoor fenomeengerichte aanpak.  Bij de Belastingdienst heb je dat tegenwoordig ook. De uitdaging zit ‘m erin om op dit vlak nog meer de samenwerking aan te gaan.

Mooi resultaat

Gerard: ‘De Belastingdienst heeft de laatste jaren meer oog gekregen voor wat het strafrecht kan betekenen voor het vergroten van de compliance van belastingplichtigen. Op dat gebied zijn er grote stappen gezet. We zien wél dat er veel relatief kleine zaken op ons afkomen. En dat de Belastingdienst voor meer complexe zaken nog vaak kiest voor het bestuursrecht. Terwijl je ook zou kunnen kijken of  inzet van het strafrecht niet tot een efficiëntere c.q. breder resultaat leidt.’

Nieuwe mensen

Anne Jan: ‘Bij de FIOD zijn de laatste jaren steeds meer nieuwe medewerkers binnen de muren gekomen, met specifieke expertise en diversere specialismen. Om collega’s die niet altijd zijn gespecialiseerd in de fiscaliteit of hoe het bij de Belastingdienst werkt, zoals dat vroeger was. Ik leg dan bijvoorbeeld uit aan de FIOD-rechercheur waarom bepaalde dingen wel of niet in het toezichtsdossier zitten. Door meer communicatie krijg je meer begrip. Samen met de FIOD hebben we een opleiding gemaakt voor FIOD-rechercheurs die meer kennis willen vergaren over de fiscaliteit en de Belastingdienst. Het initiatief hiertoe kwam overigens van een FIOD-collega die nu bij de Belastingdienst werkt. In de opleiding maken we ze wegwijs in de fiscale techniek. Wij kijken nog met de FIOD hoe we dit landelijk verder kunnen uitrollen.

Er is meer. Voor een optimale samenwerking in de strafrechtketen zijn onlangs bij de Belastingdienst in de regio Noord fraudeambassadeurs in de toezichtteams benoemd. Anne Jan: ‘We leiden hen op, zodat ze nog beter in staat zijn om fraudesignalen te herkennen. Dat doen we aan de hand van de cursus Fraudesignalen. Deze is beschikbaar bij de Belastingdienst Academie en iedereen (binnen de Belastingdienst) kan zich daarop inschrijven.’

Meer begrip

Anne Jan: ‘Er valt altijd veel te leren. Zo zien we aan de ene kant dat FIOD-collega’s aarzelen om informatie te verstrekken aan de Belastingdienst, terwijl ze dat wel mogen, ook in een lopend strafrechtelijk onderzoek. Natuurlijk wel in overleg met de officier van justitie. Tegelijkertijd heb je aan de kant van de FIOD de geheimhoudingsproblematiek waarvan Belastingdienstcollega’s niet altijd begrijpen hoe dat werkt en wat dat voor hen betekent. Daarom geef ik samen met een paar FIOD-collega’s een presentatie bij zowel de FIOD als de Belastingdienst over informatie-uitwisseling en geheimhouding. Met als doel dat we aan beide kanten meer begrip voor elkaars werkwijze krijgen. Dat is de crux van contactambtenaar zijn. Zorgen dat je scherp hebt wat er speelt en waar, zodat je samen problemen kunt voorkomen.’