Jaarbericht FIOD 2021, Financieel en fiscaal rechercheren in een digitale, internationale wereld

In 2021 heeft de FIOD goede resultaten geboekt met het opsporen van financiële en fiscale criminaliteit, die steeds meer digitaal en internationaler wordt. Inzet van slimme technologie en data-analyse zijn, naast en in combinatie met traditioneel recherchewerk in verschillende samenwerkingsverbanden, doorslaggevend gebleken in de aanpak. De FIOD zit fraude met cryptovaluta dicht op de huid en misbruik van coronasteunmaatregelen is voornamelijk aan de bron voorkomen. De aanpak van georganiseerde en ondermijnende criminaliteit vergt vasthoudendheid. Opsporing van witwassen van geld en van tekortkomingen als poortwachter heeft tot hoge transacties geleid.

De FIOD heeft in 2021 ruim 900 opsporingsonderzoeken afgerond, waarvan 321 op verzoek van buitenlandse partners. De FIOD-onderzoeken hebben de staat in totaal ruim € 520 miljoen aan transacties opgeleverd. Opsporingsonderzoeken richten zich op impactvolle zaken. Met hoogwaardige misdaadbestrijding geeft de FIOD uitvoering aan zijn maatschappelijke taak.

Crypto

Criminele organisaties benutten steeds vaker digitale platforms bij het plegen van hun misdrijven. De georganiseerde misdaad digitaliseert het witwasproces steeds verder en maakt gebruik van cryptovaluta, aanbieders van cryptodiensten en internationale witwasconstructies om waarde razendsnel wereldwijd te verplaatsen.

De politie heeft de FIOD toegang gegeven tot grote hoeveelheden ontsleutelde cryptodata. De FIOD haalt hier data over criminele cryptocurrency uit: crimineel geld dat door de digitale wereld verplaatst wordt en zijn weg naar de legale bovenwereld zoekt. Met slimme technologie en gedegen opsporingswerk van onze rechercheurs onderzoekt de FIOD veel financiële data van ontsleutelde PGP-telefoons. Deze kennis leidde tot nieuwe strafrechtelijke onderzoeken en is gebruikt om lopende onderzoeken te versnellen en te versterken. Onlangs is bij een combinatie van strafrechtelijk onderzoeken ruim 25 miljoen euro aan cryptovaluta in beslag genomen. Dit zijn vluchtige criminele geldstromen in ongekende bedragen die in een fractie van een seconde de hele wereld over gaan. Om hier effectief in te kunnen interveniëren is een blijvende investering in mensen en middelen noodzakelijk. Door krachten te bundelen en samen te werken met het Openbaar Ministerie, de politie en andere publieke en private partijen in binnen- en buitenland lukt dit. Hier moet continu op doorontwikkeld worden. Dit dynamische werkgebied evolueert snel en de FIOD zet stevig in om actief te blijven in deze ontwikkelingen.

Met de ontsleutelde cryptodata is de FIOD de komende jaren in staat om digitaal crimineel vermogen af te pakken, zodat dit niet meer blijft circuleren in de samenleving en daar zijn ondermijnende werk kan doen. Het wetsvoorstel ‘non conviction based confiscation’ (NCBC), gaat daar ook bij helpen. Met deze wet kunnen crimineel vermogen en illegaal verkregen goederen worden afgenomen zonder dat er een strafrechtelijke veroordeling aan vooraf is gegaan.

COVID-fraude

Ook in 2021 heeft de FIOD zich in strafrechtelijke onderzoeken gericht op fraude met beschermingsmiddelen, handel in vervalste coronavrije verklaringen en de bestrijding van misbruik van steunmaatregelen als de Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL). De FIOD verwacht dat fraude met coronasteunmaatregelen aandacht blijft vragen door het voortduren van de coronapandemie en blijft optreden tegen personen die misbruik maken van de pandemie.

Fraude met steunmaatregelen kan niet met het strafrecht alleen worden opgelost. Naast het delen van bevindingen uit afgeronde opsporingsonderzoeken heeft de FIOD daarom ook ingezet op het herkennen van patronen in de methoden en technieken die criminele organisaties gebruiken om steunmaatregelenfraude te plegen. Door gebruik te maken van geanonimiseerde, digitale data konden deze patronen worden opgebouwd en gedeeld met wetgevers, beleidsmakers en toezichthouders. Versterking van regelgeving en toezicht is belangrijk om fraude te voorkomen. In combinatie met het gericht inzetten van het strafrecht wordt daarmee voorkomen dat gemeenschapsgeld in de zakken van criminelen belandt. Dat heeft de FIOD met andere partners in de keten succesvol gedaan bij het inperken van mogelijke fraude met de TVL-regeling.

Geld als wapen van de ondermijnende criminaliteit

De georganiseerde criminaliteit maakt gebruik van diensten uit de legale bovenwereld om wereldwijd waarde en geld te verplaatsen. Dat gebeurt via ingewikkelde constructies, waarbij niet meteen duidelijk is waar geld precies vandaan komt of waar het neerslaat. Cumulatie van grote hoeveelheden crimineel geld leidt tot ondermijning, geweld en gevoelens van onveiligheid in de samenleving. Witgewassen geld wordt gebruikt om andere vormen van misdaad mee te bekostigen, belasting te ontduiken , en leidt tot oneerlijke concurrentie voor eerlijke ondernemers.

In de strijd tegen deze ondermijnende criminaliteit is samenwerking cruciaal. De FIOD werkt samen met regionale en landelijke overheidspartners, maar ook met private partijen en in internationaal verband, steeds weer in wisselende samenstellingen al naar gelang de opgave.

Bij de aanpak van financiële ondermijning richt de FIOD zich op het verstoren van criminele bedrijfsprocessen en het afpakken van crimineel vermogen. De FIOD zet zijn financiële en fiscale expertise in om geld- en waardestromen te kunnen volgen. Zo kunnen facilitators van financiële criminele activiteiten worden opgespoord en wordt crimineel geld afgepakt.

In de samenwerking tegen de ondermijnende criminaliteit vormt het gezamenlijk delen, analyseren en gebruik van data een belangrijke pijler. De mogelijkheden hiertoe zijn nu nog versnipperd en complex en een stevige juridische basis bevordert de effectieve samenwerking in de aanpak van zware vormen van criminaliteit. Ook biedt een stevig wettelijk kader waarborgen voor een goede bescherming van persoonsgegevens. In die zin kijkt de FIOD uit naar de verdere parlementaire behandeling van het wetsvoorstel Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (WGS).

Transacties

In 2021 heeft opsporingswerk van de FIOD tot een transactie met een Nederlandse grootbank geleid voor het jarenlang en structureel overtreden van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Samen met twee andere transacties voor omkoping en het onjuist informeren van de Belastingdienst, heeft dit de schatkist het afgelopen jaar ruim € 520 miljoen opgeleverd.

Technologie  en innovatief samenwerken als game changer

Inzet van technologie en data en verschillende samenwerkingsverbanden in gerichte samenstellingen is een echte game changer in de misdaadbestrijding. Door te investeren onderkent het kabinet het belang hiervan in het opsporen en aanpakken van ondermijnende criminaliteit. Investeringen zijn nodig om blijvend te kunnen innoveren in het opsporen en aanpakken van financiële en fiscale criminaliteit, die zich steeds meer afspeelt in de digitale, internationale wereld.

Voor informatie: Wietske Visser, 06 - 18 60 77 61